Tổng hợp các bài tập phục hồi chức năng sau tai biến

Tai biến mạch máu não hay đột quỵ não là một trong các bệnh nguy hiểm với sức khỏe con người. Bệnh nhân có thể bị hôn mê, co giật hoặc thậm chí tử vong tuỳ theo diện tích não bị ảnh hưởng và độ nghiêm trọng của chấn thương. Nhận biết sớm và điều trị kịp thời, hiệu quả là vô cùng cần thiết. Trong đó, các bài tập phục hồi chức năng sau tai biến là một phần không thể thiếu để giúp người bệnh sớm có một cuộc sống khỏe mạnh và được tham gia vào các hoạt động hằng ngày tốt nhất.

1. Khả năng phục hồi chức năng sau tai biến

Sau tai biến mạch máu não thì khả năng hồi phục của bệnh nhân là rất cao, khoảng 90% nếu bệnh nhân chỉ bị tai biến nhẹ và phát hiện sớm cũng như điều trị đúng phương pháp. Tuy nhiên, những trường hợp tai biến mạch máu não nặng và có khả năng dẫn đến tử vong thì việc điều trị rất khó khăn và nguy cơ thất bại là rất cao.

Phục hồi chức năng sau tai biến là chương trình trị liệu được thiết kế để giúp bạn học lại các kỹ năng đã mất sau một cơn đột quỵ. Tùy thuộc vào các phần não của bạn bị ảnh hưởng bởi đột quỵ, phục hồi chức năng có thể giúp ích cho các kỹ năng vận động, lời nói, sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày được trở nên tốt hơn. Nói cách khác, phục hồi chức năng sau tai biến có thể giúp bạn lấy lại sự độc lập và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người tham gia chương trình phục hồi chức năng đột quỵ tập trung hoạt động tốt hơn hầu hết những người không tham gia. Do đó, phục hồi chức năng đột quỵ được khuyến nghị cho tất cả những người bị ảnh hưởng bởi đột quỵ.

2. Các bài tập phục hồi chức năng sau tai biến

Các bài tập đột quỵ cho chân có thể giúp những người sống sót cải thiện sức mạnh, dáng đi (cách đi bộ) và khả năng giữ thăng bằng. Tập luyện cho đôi chân cũng có thể giúp giảm nguy cơ té ngã, đây là ưu tiên hàng đầu của tất cả những người sống sót sau cơn đột quỵ.

2.1. Mở rộng đầu gối

Đối với bài tập chân này, hãy bắt đầu ở tư thế ngồi trong khi duy trì tư thế thẳng hàng tốt. Sau đó, duỗi thẳng chân và đầu gối đồng thời co cơ đùi (cơ tứ đầu). Giữ nguyên trong 3 giây rồi từ từ hạ chân xuống sàn.

Lặp lại với chân phải của bạn, luân phiên qua lại giữa hai chân trong tổng số 20 lần lặp lại (10 lần cho mỗi chân). Cố gắng giữ nguyên tư thế trong suốt động tác.

2.2. Ngồi nâng chân

Bài tập phục hồi đột quỵ này rất tốt để tăng sức mạnh cơ gấp hông của bạn, điều này rất quan trọng để nhấc chân lên khi đi bộ và khi leo cầu thang. Giữ nguyên tư thế ngồi, sau đó nâng đầu gối lên về phía ngực.

Sau đó đặt bàn chân của bạn trở lại xuống sàn. Lặp lại ở chân kia, xen kẽ qua lại trong tổng số 20 lần lặp lại. Một lần nữa, hãy chú ý đến tư thế của bạn bằng cách hóp bụng và tránh nghiêng người hoặc khuỵu xuống khi di chuyển chân.

2.3. Gập mắt cá chân

Những bệnh nhân đột quỵ bị cứng cổ chân hoặc gặp khó khăn khi thả bàn chân xuống (khó khăn khi gập lưng) sẽ được hưởng lợi rất nhiều từ bài tập đột quỵ đặc biệt này. Bắt đầu với chân bị ảnh hưởng của bạn bắt chéo qua chân kia của bạn.

Sau đó, uốn cong bàn chân của bạn về phía ống chân của bạn – một chuyển động được gọi là uốn cong lưng. Từ từ bơm mắt cá chân của bạn lên và xuống trong tổng số 15 đến 20 lần lặp lại, sau đó đổi bên. Nếu bạn không thể làm điều này, hãy sử dụng bàn tay của bạn để hỗ trợ bàn chân của bạn trong quá trình chuyển động, do đó, hãy biến nó thành một bài tập thụ động.

3. Điều cần lưu ý khi phục hồi sau tai biến

Những người bị đột quỵ nên bắt đầu phục hồi chức năng càng sớm càng tốt. Quá trình này đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn, đồng thời cần có sự hợp tác thống nhất của bệnh nhân, gia đình và cộng đồng để đạt được kết quả hồi phục tốt nhất cho bệnh nhân. Một số điều cần lưu ý khi phục hồi sau tai biến bao gồm:

3.1. Loại bỏ nguy cơ gây tai biến

Cần loại bỏ các yếu tố nguy cơ gây tai biến mạch máu não, ngăn ngừa tái phát của bệnh như: Hút thuốc, tăng huyết áp, thói quen ăn mặn…

Điều trị các bệnh có thể trực tiếp hoặc gián tiếp gây tai biến mạch máu não như: Tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng mỡ máu…

Việc phục hồi chức năng cần toàn diện, sớm và tuỳ thuộc vào giai đoạn tiến triển của bệnh. Ở giai đoạn cấp của bệnh, việc chăm sóc chiếm vị trí quan trọng, phục hồi chức năng cũng đồng thời phải tiến hành ngay. Nội dung các hoạt động này bao gồm: tránh viêm phổi, tắc mạch do nằm lâu, giữ tư thế tốt và đúng để tránh cứng khớp và biến dạng khớp, tập luyện để duy trì và tăng cường sức mạnh cơ, giúp người bệnh độc lập tối đa trong sinh hoạt hàng ngày nhờ dụng cụ trợ giúp

3.2. Việc phục hồi chức năng cần kiên trì và thường xuyên

Hầu hết những người bị đột quỵ trở nên chán nản và sợ hãi căn bệnh này. Lúc này, người nhà nên ở bên cạnh để động viên, khích lệ người bệnh. Tập luyện thường xuyên cùng gia đình sẽ cho bạn kết quả tốt sau quá trình phục hồi chức năng.

3.3. Vị trí đặt giường bệnh

Đặt giường của bệnh nhân trong phòng: Đặt giường sao cho bên liệt của cơ thể đối diện với trung tâm của căn phòng, giúp bệnh nhân di chuyển dễ dàng hơn trong cơ thể bị liệt. Không được dùng bên lành để bù hoặc thay thế bên bị liệt.

3.4. Quan sát bệnh nhân khi luyện tập

Hãy nhận biết các sắc thái của bệnh nhân khi tập thể dục tại nhà. Nếu bạn đổ mồ hôi và mệt mỏi, hãy để người phục hồi chức năng hoặc thành viên gia đình của bạn nghỉ ngơi ngay lập tức.

3.5. Chú ý đến chế độ dinh dưỡng

Sau khi đột quỵ, cơ thể bệnh nhân có nguy cơ cao thiếu chất dinh dưỡng. Do đó, bạn không nên giảm cân sau cơn đột quỵ vì chúng sẽ làm chậm quá trình hồi phục. Tình trạng thiếu chất dinh dưỡng có thể là do:

• Bệnh nhân gặp vấn đề nhai, nuốt;
• Gặp khó khăn trong cử động cánh tay hoặc bàn tay;
• Vấn đề về trí nhớ và thần kinh;
• Chán ăn.

Do đó, bệnh nhân và người chăm sóc cần biết những loại thực phẩm phù hợp cho bệnh nhân với chế độ ăn lý tưởng sau đột quỵ để giúp họ ngăn ngừa cơn đột quỵ tái phát. Bệnh nhân nên ăn uống điều độ, nên có nhiều rau, hoa quả; hạn chế ăn quá mặn, quá nhiều mỡ động vật.

Nhóm thực phẩm tốt cho người bị tai biến được các chuyên gia khuyên đưa vào thực đơn mỗi ngày, bao gồm: Các loại cá như cá thu, cá hồi, cá ngừ… chứa hàm lượng các loại acid béo omega-3 cao, rất tốt cho tim mạch, ngăn mảng bám hình thành trong lòng mạch. Hơn nữa, cá giàu chất đạm giúp người tai biến mau hồi phục. Chế biến cá bằng cách sốt hoặc hấp sẽ tốt hơn cho người bệnh. Cách chế biến này cũng giúp bảo toàn giá trị dinh dưỡng hơn so với hình thức chiên (rán).

Nhóm thực phẩm cần tránh khi phục hồi chức năng sau tai biến bao gồm: Thực phẩm quá nhiều muối (các loại khô cá, dưa cà muối….) vì muối sẽ gây tăng huyết áp, nguy cơ cao tái phát đột quỵ. Hạn chế ăn thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu… vì chúng chứa hàm lượng cao chất béo bão hòa. Các loại thực phẩm đóng hộp và chế biến sẵn, hợp chất natri thường xuất hiện trong nhóm thực phẩm này để giúp duy trì hương vị tươi ngon, tuy nhiên, bộ đôi muối và natri là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến nguy cơ đột quỵ. Thực phẩm có nhiều đường như bánh ngọt, nước soda, nước ép trái cây, kẹo… vì việc thu nạp dư thừa đường cùng với tăng huyết áp, béo phì, tiểu đường type 2 và rối loạn lipid máu, là những yếu tố nguy cơ cao gây tái phát đột quỵ.